İslam medeniyetinin kaynağı

İslam dünyasının ilk yüzyıllarının altınçağ olduğuna herkes hemfikir. O günlere hasret duyuyor birçokları. Ayrıca fetihler yapan diğer göçebelerin aksine dillerini kaybetmemiş, tersine yaygınlaştırmış oldukları gerçeği de var. Fakat neden bunu nasıl becerdiklerine hiç kafa yormuyoruz?

Aslında cevap basit: O günkü dünyada ulaşabildikleri bütün kitapları toplayıp arapçaya çevirmişler ve birçok büyük kütüphane inşa etmişlerdir. O günün insanları kitaba ve kitab okumaya çok değer veriyordu. O günün devleti dahi kitab okumayı ve çevirmeyi destekliyordu. Ayrıca Latin, Yunan, Süryani, Mısır, İran, Hint, Çin gibi farklı coğrafyaların bir sentezinin de ayrıca olumlu bir etkisi olmuştu.

Peki ya neden yapamıyoruz bugün? Çünkü kitab okuyanların ve alimlerin değeri kalmadı. Cahillik ve yobazlık prim yapar oldu; hem de dünyanın tamamında. Aslında İnternet, Ebook, Coursera gibi birçok fırsat var önümüzde ama bunu kullanmaktan aciziz. Onun yerine sosyal medyada zaman geçirmek çok daha zevkli. Zaten değeri olmazsa insanlar niye okusun düşünsün sorgulasın ki? Ayrıca bir de İslam dünyasında şöyle bir zihniyet çıktı: ‘Biz sadece kendi medeniyetimizden faydalanırız’. Halbuki bütün medeniyetler birbirlerinin eserlerinden faydalanmıştır; dediğim gibi İslam medeniyeti o gün ulaşabildiği bütün coğrafyalardan eserler almıştır; batı da bırakın bizim eserlerimizi, kendi klasiklerini bile bizden almıştır (burada özellikle kast ettiğim, Roma’nın çöküşü ile kaybolan Eski Yunan eserlerinin yüzyıllar sonra Araplar üzerinden tekrar keşfedilmesidir). Ama bir sorun daha var: Dışarıdan almak denince yalnızca aydınlanma felsefesi anlaşılıyor. Bırakın Çin, Hint, Kolomb öncesi Amerika gibi diğer coğrafyaları; batının çok zengin olan ortaçağ eserleri bile reddediliyor. Halbuki burun kıvırılan Sahra Altı Afrikasında ve Polinezya’da dahi hayal edemeyeceğiniz hazineler var. Ayrıca İslam’ın erken döneminde anlattığım gibi birleşmesinden oluşacak ekstra bir bolluk ve yenilik toplamı da var.

Aslında yapılması gerekenler belli. Ama bunları kim yapacak? Ama kesinlikle şu belli ki bunu kim yaparsa o kazanacak!